هم‌اندیشی انسان‌گرایی دیجیتال

بحران کُرونا نشان داد که فنّاوری اطلاعات، سیستم را در همچنان سرپا نگه می‌دارد. اما در عین حال فنّاوری اطلاعات جامعه ما را تغییر داده. ما در بحبوحه گذر از تحولی دیجیتال هستیم که علم کامپیوتر و چیزهای وابسته به آن به عنوان راهبران اصلی این تحول محسوب می‌شوند. ما دگردیسی را از یک کامپیوتر مستقل به سیستم‌عامل جهانیِ دنیای خود تجربه کردیم، سفری که منجر به یک انقلاب صنعتی دیگر شد: دیجیتالی کردن همه چیز، و خودکار کردن کار و تفکر.
این سیستم‌عامل دیجیتال و جهانی همه چیز را یکپارچه می‌کند، پیوند می‌دهد و به همه‌چیز رسوخ می‌کند: کار، اوقات فراغت، سیاست، مسائل فردی، مسائل شغلی و مسائل خصوصی. این سیستم‌عامل در سطح اقدامات فنی، اقتصادی، نظامی و سیاسی تأثیر می‌گذارد یا حتی اسباب تغییر ماهیت آنها را فراهم می‌آورد.
در حالی که دیجیتالی‌شدن فرصت‌های بی‌سابقه‌ای را به وجود می‌آورد، اما در کنارش نگرانی‌هایی جدی نیز ایجاد می‌کند: انحصار وب، افزایش افراط‌گرایی سازمان‌دهی‌شده توسط رسانه‌های اجتماعی، تشکیل حباب‌های فیلتر، از دست‌دادن حریم خصوصی، گسترش نظارت دیجیتال، تصمیم‌گیری خودکار، و از دست دادن احتمالی مشاغل به دلیل همین خودکارسازی فرایندها. این را تیم برنرز لی (گاردین، ۱۶ نوامبر ۲۰۱۷) در پژوهشی با نام «سیستم در حال شکست است» به خوبی بیان می‌کند.
ما در یک چندراهی برای آینده خود قرار داریم و مسئله این است که کدام سو را برگزینیم؛ یا از دیدی مثبت، چگونه انسان را در مرکز تحوّل دیجیتال قرار دهیم و چگونه نوآوری تکنولوژیک را با نوآوری اجتماعی در یک فرآیند دموکراتیک ترکیب کنیم.
این، زمینه هم‌اندیشی انسان‌گرایی دیجیتالی ماست. ما بحث انسان‌گرایی دیجیتالی را پیش می‌کشیم که تعامل پیچیده فنّاوری و نوع بشر را تحلیل می‌کند و مهم‌تر از همه برای جامعه و زندگی بهتر، با احترام کامل به حقوق جهانی بشر بر آن تأثیر می‌گذارد. ما باید فنّاوری‌ها را مطابق با ارزش‌ها و نیازهای انسانی شکل دهیم. وظیفه ما نه تنها مهار جنبه‌های منفی، بلکه تشویق نوآوری انسان‌محور است.
چنین رویکردی از چند نکته کلیدی شروع می‌شود:
– فنّاوری اطلاعات یک بلوک ساختمانی حیاتی را برای جامعه ما محسوب می‌شود. این امر که تغییرات را تسهیل کرده و سبب ایجاد تغییرات می‌شود، به قوانین و چهارچوب نیاز دارد.
– برای درک، انعکاس و تأثیرگذاری بر این تحول، نیازمند رویکردی چند رشته‌ای و بین رشته‌ای به فردیت و جامعه هستیم.
– این، یک مسئله بین‌المللی و جهانی‌ست.
– این رویکرد باید علمی، بر اساس سنت روشنگری و مبتنی بر واقعیت موجود به معنی واقعی کلمه باشد.
– مردم محور اصلی هستند. فنّاوری برای مردم است و نه برعکس. ما باید «بشریت» را در مرکز کار خود قرار دهیم.
چالش ایجاد یک جامعه عادلانه و دموکراتیک با محوریت انسان‌ها در مرکز پیشرفت تکنولوژی، باید مورد توجه قرار گیرد. ابتکار انسان‌گرایی دیجیتال توسط گروهی متبحر از کارشناسان مشهور بین‌المللی پشتیبانی می‌شود. آنها درگیر یک سری از رویدادها (آنلاین و آفلاین) هستند که به آینده‌ای مثبت اشاره می‌کنند.